‘Gebruik zo weinig mogelijk passieve werkwoordsvormen in webteksten, schrijf actief!’ Maar wanneer mag een passieve werkwoordsvorm dan wel? Ik deel jullie graag mijn worstelingen. Ik ben benieuwd naar jullie ervaringen!
Passief of actief?
Er zijn naar mijn idee een paar redenen om in webteksten de lijdende vorm te laten staan. De officiele redenen om passieve zinnen te gebruiken vind je op: http://taaladvies.net/taal/advies/vraag/502/.
Reden 1: een pakkende kop met de passieve vorm
Als bedrijf scoor je beter als je een kop of alinea begint met ‘Dakpannen worden tegen stuntprijzen aangeboden door Bouwbedrijf Klaassen’ (passieve zin) in plaats van ‘Bouwbedrijf Klaassen biedt dakpannen aan tegen stuntprijzen’ (actieve zin). Scannende bezoekers springen van alinea naar alinea. Ze lezen volgens Jakob Nielsen slechts de eerste paar woorden van een kop of alinea. Als je verwacht dat de websitebezoekers op zoek zijn naar dakpannen is het goed om daarmee de zin te openen. Zie ook de uitleg van Jakob Nielsen.
Reden 2: de handelende persoon is niet bekend
Om een passieve zin actief te maken heb je een handelende persoon nodig. Kun je die niet opmaken uit het tekstverband dan is het vaak een kwestie van contact opnemen met je informatiebron om de handelende persoon te achterhalen. Soms blijft het lastig om de handelende persoon te achterhalen. De handelende persoon is soms gewoon niet helemaal bekend of het is iets abstracts.
Met een beetje creativiteit kom je ook een eind. ‘Deelnemers’ of ‘aanwezigen’ zijn handelende personen die in veel situaties te gebruiken zijn. Wat vinden jullie van de volgende? ‘Onbekenden hebben de mooie nieuwe muren in de tunnel van het station volgespoten met graffiti.’
Werk je aan een tekst over een project? Gebruik dan het projectteam als de handelende persoon zodat je actief kunt schrijven: ‘het projectteam is zus en zo van plan.’ Alleen de vraag hierbij is: wil je de aandacht wel zo op het projectteam richten? Gaat het niet om de inhoud van het project en kun je het projectteam daarom niet beter op de achtergrond houden (wat het team misschien ook graag wil)? Voor mij wel eens een worstelmoment.
Natuurlijk zijn er grenzen aan het achterhalen van de handelende persoon. Bij bijvoorbeeld de volgende zin: ‘Het kunstwerk ‘De huwelijksnacht’ van Tobias en Sara werd vermoedelijk in de 19e eeuw in tweeën gesneden.’ Je kunt niet met een tijdmachine terug in de tijd om te zien wie het kunstwerk in tweeën sneed.
Reden 3: de handelende persoon is niet relevant
Bijvoorbeeld: In de Verenigde Staten werd het bedrijf ervan beschuldigd blabla. Of: De politieke activisten werden gearresteerd. De lezer kan zich wel een beeld vormen bij de handelende persoon waardoor het niet nodig is de handelende persoon te noemen.
Reden 4: de schrijver wil de handelende persoon opzettelijk vaag houden
‘Bedrijf X betreurt de fouten die in het verleden zijn begaan en neemt daarvoor de verantwoordelijkheid.’ Waarom niet: ‘Bedrijf X betreurt de fouten die het in het verleden beging’. Zo’n actieve zin is natuurlijk directer. Het is soms aantrekkelijk om zaken te verzachten in een passieve zin.
Reden 5: de handelende persoon is minder belangrijk
Soms ben je bezig met een verslag over een onderwerp (bijvoorbeeld vluchtelingen of een nieuw gebouw) dat van alles ondergaat of is ondergaan. Dan is de passieve werkwoordsvorm heel handig omdat je dan dat ene onderwerp goed centraal kunt stellen. De handelende persoon komt pas later in de zin aan bod: ‘Bij terugkomst werden de brugklassers opgewacht door hun ouders.’
Je hebt in de zinnen ervoor al verteld over de brugklassers die een schoolreisje ondergingen. In deze zin blijven de brugklassers centraal staan. De zin sluit zo mooi aan op de rest van het verhaal. De aansluiting zou minder zijn als je de ouders opeens belangrijk maakt, bijvoorbeeld: ‘Bij terugkomst wachtten de ouders de brugklassers op.’
Reden 6: afwisseling
Bij meerdere actieve zinnen achter elkaar wil je de handelende persoon niet elke keer hetzelfde noemen. Als je ‘ze’ en alle andere denkbare synoniemen al hebt gehad, is het natuurlijk fijn als je even met een passieve zin kunt afwisselen.
Tip: maak zinnen actief door de lezer persoonlijk aan te spreken. Zie de volgende zin: ‘Europese aanbestedingen worden op deze site en in de TED-database gepubliceerd.’
Het is niet zo relevant wie deze publicatie daadwerkelijk uitvoert. Om die passieve werkwoordsvorm weg te werken kun je hier wel heel mooi de zin persoonlijk maken: ‘Europese aanbestedingen vindt u op deze site en in de TED-database.’